Đi để làm nghệ thuật không hẳn để khám phá, vui chơi. Thích làm việc một mình, không thích làm việc tập thể. Những tác phẩm luôn xoay quanh cuộc sống chân thực Việt Nam, đơn giản vì đó là nơi gần gũi nhất. Cuộc sống đời thường được khắc họa dưới một góc nhìn hài hước. Hãy cùng Designs.vn trò chuyện với họa sĩ sinh năm 1976 thừa tài năng, đam mê và cống hiến hết mình vì nghệ thuật này nhé!

Một bức tự họa của họa sĩ Nguyễn Mạnh Hùng năm 2014

Anh Hùng giản dị trong một buổi triển lãm của chính mình

Chàng họa sĩ luôn lang thang một mình.....

Sinh năm 1976 tại Hà Nội, với hành trang là một cái balo to đùng trên lưng, anh di chuyển khắp mọi nơi, từ trong nước đến các nước khác như Mỹ, Nhật, Úc, Đài Loan, Thái Lan… Các chuyến đi của anh thường là do được mời và hoàn toàn liên quan đến các hoạt động nghệ thuật. Anh thích làm việc hoặc nghĩ về công việc hơn là nghỉ ngơi, vui chơi.

Dù sinh ra và lớn lên ở khu tập thể, nhưng anh tự cho mình là một người theo “chủ nghĩa cá nhân”, Nguyễn Mạnh Hùng không thích tập thể, cũng không thích làm việc theo nhóm. Anh thích tự thân vận động. Thường thấy anh hay đi một mình. Đi làm việc một mình, đi các bảo tàng, triển lãm nghệ thuật, hoặc xem film một mình.

Không rượu, thuốc lá, không ồn ào. Anh nói năng nhỏ nhẹ, nhiều khi cố gắng lắm mới nghe được những gì anh nói.
Anh quan niệm “Nghệ sĩ như một cái gương phản ánh đời sống xã hội xung quanh mình. Cái gương trung thực nhất là cái gương không nói dối.”

.....tạo ra những tác phẩm chân thực nhưng đầy hài hước

Anh nổi tiếng với những triển lãm sắp đặt siêu thực. Tác phẩm đầu tiên của anh vào 2002 là Quần và Áo tại nhà sàn Đức, khi đang là sinh viên trường Đại học Mỹ thuật Hà Nội. Để có được triển lãm này, anh đã đi một vài các tỉnh thành, thu thập khoảng 30 bộ quân phục nhưng được mặc bởi những người công nhân hoặc nông dân. Anh nhúng chúng vào composite, trông có vẻ mềm ướt nhưng thực ra cứng đơ như tượng, sau đó treo hoặc đóng đinh lên tường..

“Ý tưởng của tôi là nhìn nhận lại văn hoá ăn mặc của người Việt Nam. Xa hơn nữa là nếp suy nghĩ, thói quen sinh hoạt và những bản sắc, cá tính, văn hoá của các cá nhân trong xã hội giống nhau y như những bộ đồng phục.” anh chia sẻ.

Cống hiến hết mình cho nghệ thuật,

anh đã sưu tầm được những bộ quần áo công nhân, nông dân cho triển lãm đầu tiên của mình

Vài năm gần đây, họa sĩ Nguyễn Mạnh Hùng đem đến cho những người yêu thích nghệ thuật những tác phẩm vô cùng xuất sắc. Điển hình là “Một hành tinh” hay “Chung sống trên thiên đường”- những triển lãm sắp đặt độc đáo, chân thực và có chút yếu tố hài hước. “Khi sáng tác, tôi thường dùng các yếu tố liên quan đến quá khứ của gia đình mình. Trong đó chứa đựng mọi hệ quả từ lịch sử của đất nước. Tôi sinh ra và lớn lên ở một chung cư giữa thủ đô Hà Nội, từ nhỏ đến lớn tôi chứng kiến nhiều mâu thuẫn trong sinh hoạt cộng đồng, quan điểm sống, sự phân biệt đối xử… ngay trong cộng đồng dân cư bé nhỏ đó. Những ký ức đã theo tôi suốt hơn 30 năm giờ đây trở thành chất liệu, cảm hứng sáng tác cho các tác phẩm và dự án nghệ thuật”.

Chung sống trên thiên đường- tên triển lãm khá bay bổng lại bắt nguồn bởi những ký ức về thuở ấu thơ của Nguyễn Mạnh Hùng. Anh cũng như thế hệ của anh, sinh ra ở thành phố, sống trong những khu nhà tập thể đông đúc và cũ kỹ. Nơi đó, để có thêm không gian sinh sống, người ta cơi nới, cải tạo... Trong đó, vài ba thế hệ chung sống, giặt giũ, nấu nướng, phơi phóng, trồng cây và đôi khi kiêm luôn cả chăn nuôi. Tác phẩm bắt đầu hình thành trên các bản vẽ và mô hình 3D từ năm 2004. Ðể hiện thực nó thành một tác phẩm ba chiều như trưng bày trong triển lãm, anh đã tỉ mẩn làm từng cái khung sắt, tấm bạt bé hơn bàn tay, lắp ghép thành tác phẩm. Khu dân cư trên thiên đường của Nguyễn Mạnh Hùng có kích thước 70cm x 70cm, cao 3m và được làm bằng nguyên liệu tái chế.

"Chung sống trên thiên đường"

Mô hình là khu tập thể cũ Hà Nội nhưng có 20 tầng

“Một hành tinh” là khái niệm về một xã hội do tôi tự thiết lập ra, những người sống ở đó dù muốn hay không đều phải đối diện với sự “tự mâu thuẫn” của họ, cho dù họ sở hữu hẳn một hành tinh trong vũ trụ. Có vẻ như mâu thuẫn không bao giờ là kết thúc chỉ vì tạo hoá sinh ra con người có những suy nghĩ độc lập, khác nhau. Quan điểm khác nhau đôi khi chính là khởi nguồn của chiến tranh và bạo lực.

"Một hành tinh" cũng là triển lãm về ký ức một thời bao cấp Hà Nội

Nguyễn Mạnh Hùng góp mặt vào không ít cuộc triển lãm ở nước ngoài như Nhật Bản, Úc, Thuỵ Điển, Hàn Quốc, Pháp, Mỹ và tham gia nhiều chương trình lưu trú tại Pháp, Mỹ và Hàn Quốc. Năm 2012, anh đại diện Việt Nam tham gia vào Liên hoan nghệ thuật Châu Á Thái Bình Dương lần thứ bảy tại Queensland Art Gallery. Năm 2014, anh có triển lãm cá nhân và lưu trú sáng tác tại Musee D’Art Contemporaine Du Val-de Marre (MacVal) tại Pháp, năm 2015 có triển lãm cá nhân “Where is the Enemy” và lưu trú sáng tác trong dự án Creative Fusion của Cleveland Foundation, Ohio. Năm 2015 anh cũng đóng góp tác phẩm vào triển lãm Miền Méo Miệng của giám tuyển Trần Lương tại bảo tảng Bildmuseet. Năm 2016, anh tham gia vào triển lãm Asia Young 35 tại bảo tảng Jeonbuk, Hàn Quốc và sau đó là triển lãm “Đâu đó ngoài kia”.

Các tác phẩm của anh có mặt trong bộ sưu tập Francis J. Greenburger, Mỹ, Art Omi, New York, GT Art Holding LLC, NY, Valentine Willie Fine Art, Malaysia, dự án Alessandro Marena, Milan, Ý, và nhiều bộ sưu tập cá nhân khác trên thế giới.

Những tác phẩm của anh có tính hài hước khá cao

Cùng Designs.vn lắng nghe những chia sẻ của anh về công việc cũng như những dự định tương lai nhé.

Anh chia sẻ rằng anh là một người theo chủ nghĩa cá nhân, thích làm việc một mình, đi bảo tàng, các triển lãm nghệ thuật hay xem phim một mình. Vậy trong công việc đòi hỏi phải làm việc nhóm, chủ nghĩa cá nhân không được đề cao ở đây, mọi người đều phải vì tinh thần tập thể gạt bỏ cái tôi, điều này có ảnh hưởng gì đến chất lượng công việc và suy nghĩ của anh không?

Execution Planet được làm từ giấy, nhựa, mùn cưa, đũa tre, kim loại

Trong sự nghiệp của mình, rất ít khi tôi làm việc nhóm. Tính chất công việc của tôi là sáng tác, nên khi thực hiện tác phẩm thì tôi là người chỉ đạo, vì vậy nhóm người làm việc với tôi chỉ thực hiện những gì tôi đưa ra thôi. Do vậy tôi chỉ cần nắm được kỹ năng và tiến độ của cách thành viên là đủ. Những trường hợp phải huy động nhóm đông người cùng lúc cũng không nhiều nên có thể nói tôi ít khi làm việc nhóm.

“Một hành tinh”, “chung sống trên thiên đường”,.., đều là những triển lãm sắp đặt đem lại thành công cho anh, mặc dù đều là những tác phẩm khắc họa lại những hình ảnh chân thực nhưng từ cách chọn tên hay những chi tiết bất thường trong đó lại cho người ta một cái nhìn khác, một mong muốn sống trong đó, vậy trong cuộc sống anh đã thực sự được sống trong “thiên đường” của mình chưa?

Thiên Đường là một khái niệm do con người chúng ta đặt ra với nhau để nói về một trạng thái, điều kiện sống hạnh phúc lý tưởng, chứ không chỉ về cõi siêu sinh mà các tôn giáo đề cập. Do vậy nếu chúng ta tìm được hạnh phúc và thoả mãn với những gì mình có hiện tại thì đã là sống ở Thiên Đường rồi. Trong trường hợp của mình, tôi có nhiều khoảnh khắc như vậy lắm!

Tác phẩm “Chung Sống Trên Thiên Đường” mang dáng vẻ của đời sống khó khăn, chung đụng nhưng nó đánh động đến ý thức cộng đồng của các cá nhân. Tôi không bao giờ muốn truyền tải một thông điệp thẳng thắn rõ ràng nào, thông qua thị giác mà công chúng cảm nhận được các tầng lớp ý nghĩa thì hay hơn!

"Phi hành đoàn" với những thành viên đặc biệt

Một bức tranh mang tính chất trào phúng

Những tác phẩm của anh có vẻ thường mang màu sắc u ám, cũ kĩ như nâu, xám,.. hơn là tươi sáng, liệu anh có dụng ý gì khi sử dụng chúng?

Không phải tác phẩm của tôi mang màu sắc u ám, cũ kĩ đâu! So sánh với các hoạ sỹ khác thì màu sắc tôi sử dụng trong tác phẩm được các đồng nghiệp đánh giá là tươi sáng quá đấy! (về mặt chuyên môn: hoạ sỹ càng pha màu nhiều sẽ càng bớt tươi sáng, tôi thậm chí còn không pha màu cơ).

Một ý tưởng cực kỳ độc đáo - Tốc độ của xe cứu hỏa được so sánh với tốc độ rùa bò

Kể cả tranh hay điêu khắc, hay những triển lãm sắp đặt, tác phẩm của anh đều mang hơi hướng quá khứ Việt Nam. Tại sao anh không vẽ lên một viễn cảnh tương lai tốt đẹp mà lại chọn quá khứ là nơi lưu giữ những tác phẩm của mình?

Không có ai vẽ được viễn cảnh tương lai. Nếu bạn biết ai đã làm vậy, xin cho tôi biết tên!
Những gì chúng ta được biết dưới cái tên “khoa học viễn tưởng” đều nằm trong sự hiểu biết của chúng ta về quá khứ, về lịch sử và về mong muốn của thời hiện tại và từ đó mà sáng tạo ra cái thứ tưởng là của tương lai thôi.

Trong các tác phẩm của mình, tôi muốn dùng các hình ảnh quá khứ để nương vào những hoài niệm mà những người khác cũng có, rồi nhờ nó mà họ tiếp cận tác phẩm của tôi dễ dàng hơn. Khi đó sợi dây kết nối ý tưởng của nghệ sỹ với cảm nhận của công chúng được kích hoạt và truyền dẫn tốt nhất!

Mô hình điêu khắc bình sữa của em bé bằng kim loại, gỗ và đá

Những tác phẩm của anh có mang tính chất hài hước, thường thì bối cảnh và con người có vẻ không hòa hợp, đôi lúc lại là quá khứ pha lẫn hiện đại, anh có băn khoăn liệu mọi người có biết mình muốn truyền đạt gì không, đặc biệt là những người không hiểu biết nhiều về hội họa?

"Đợi hồ nước đầy"

Tôi không lo lắng nhiều về việc liệu tất cả mọi người có hiểu về tác phẩm của mình đâu, vì hồi bắt đầu đi học vẽ thì tôi cũng có hiểu tại sao mấy thiên tài Picasso, Salvador Dali, Van Gogh… lại vẽ như vậy đâu. Do vậy khi mấy ông đấy sáng tạo ra nghệ thuật của mình các ông ý cũng không đợi một sinh viên Việt Nam ở thế kỷ 21 phải hiểu ngay tác phẩm của mình đâu.
Giáo dục văn hoá nghệ thuật là một công việc của thượng tầng kiến trúc xã hội, nó đòi hỏi nhiều yếu tố kết hợp mà nếu một đất nước trải qua nhiều thăng trầm của binh đao sẽ thiếu thời gian để xây dựng nó.

Trong trường hợp của cá nhân tôi thì sự cảm nhận là quan trọng nhất (giống như nghe nhạc không lời vậy, bạn đâu có biết ý nghĩa của bản nhạc là gì, mà chỉ có thể cảm nhận nó).
Bạn đừng cố tìm xem tác phẩm nói lên cái gì. Đầu tiên hãy cảm nhận màu sắc, hình hài của các sự vật trong tác phẩm có hấp dẫn hay không, tiếp theo là những sự vật này có liên quan gì đến đời sống của bạn không, bạn có thích chúng hay ghét chúng, rồi thì các câu hỏi sẽ tự bạn đặt ra và kinh nghiệm sống cùng với kiến thức xã hội sẽ giúp tự bạn trả lời. Việc này giống như tôi bày các nguyên liệu thực phẩm lên bàn, bạn nhìn vào đó và sẽ tự suy ra cái món nào mà bạn muốn nấu. Nếu bạn tự nấu thì bạn sẽ tự nếm món của mình.

Anh cũng đã đi rất nhiều nước làm nghệ thuật, cảm nhận của anh khi đến những nước đó có gì khác Việt Nam và tại sao những tác phẩm của anh đều xoay quanh hiện thực Việt Nam mà không phải rộng hơn là những nơi anh đã từng đến?

Máy bay chiến đấu không phải dùng để thả bom đạn, tàn phá mà dùng để chở lương thực, thực phẩm cho người dân

Những tác phẩm của anh thường thấy được sự mâu thuẫn giữa cảnh và con người

Trong sự nghiệp của mình, tôi đã từng làm việc nhiều với những chủ đề khác nhau, rồi tôi nhận ra rằng sự mâu thuẫn của con người là chủ đề xuyên suốt các tác phẩm của tôi. Yếu tố Việt Nam xuất hiện nhiều chỉ vì nó là nguồn cảm hứng gần với mình nhất và là nơi mình bắt đầu luồng suy nghĩ. Tuy nhiên yếu tố đó có ở khắp các nước khác trên thế giới và vấn đề mâu thuẫn của loài người là chuyện không thể giải quyết bằng sự hiểu biết của loài người. Đó là vì sao tôi đã nghĩ rộng ra đến phạm trù “thiên đường” hay “hành tinh”…

Anh đã có một sự nghiệp vững chắc ở Việt Nam và cũng được nhiều bạn bè quốc tế biết đến, vậy dự định phát triển tiếp theo của anh là gì?

Tôi dự định sống cho có “chất lượng” đã rồi mới làm nghệ thuật. Hiện nay đời sống của chúng ta còn nhiều yếu tố kém chất lượng như thực phẩm, môi trường, an ninh, đạo đức… chúng can nhiễu vào nhân cách của mình nên tôi muốn cải thiện môi trường sống của mình để có nhiều khoảnh khắc “thiên đường” hơn và từ đó nghệ thuật của tôi chứa đựng nhiều năng lượng tốt hơn nữa!

Cuốn sách sắp được phát hành lưu giữ những tác phẩm đặc sắc của họa sĩ Nguyễn Mạnh Hùng

Cảm ơn anh vì những điều thú vị trên, chúc anh thực hiện được những dự định tương lai của mình và tạo ra được những tác phẩm chứa đầy bất ngờ hơn nữa!